Electronic text prepared by A. Purushothaman purushothaman_avaroth @ yahoo.com based on SrimanmaharShikR^iShNadvaipAyanavedavyAsapraNItam SkandamahApurANam, 7 parts in 8 volumes, Chaukhambha Sanskrit Series Office, Varanasi (2003). shrIgaNeshAya namaH skandamahApurANam mAheshvarakhaNDam kaumArikAkhaNDam ShaTShaShTitamo.adhyAyaH kurukShetre kauravapANDavasainyayoryuddhAya sajjitayorbhImena yudhiShThirasamvAdastatrapANDavapakShIyairarjunAdibhiryuddhe sainyasaMhArAyasamayasImA nirdhAraNe barbarIkeNa svahastalAghavapradarshanaM kR^iShNena chakradvArA tachChiraH karttanaM tasmaishirasedevIvaradAnenA.a.amaratvapradAnaM guptakShetramAhAtmyaparisamAptiH sUta uvAcha tatastrayodashe varShe vyatIte samaye tadA | upaplave sa~NgateShu sarvarAjasu pANDavAH || 66-1 yoddhumAgatya santasthuH kurukShetraM mahArathAH | kauravAshchA.apisantasthurduryodhanapurogamAH || 66-2 tato bhIShmeNaproktA~nchanaraiHshrutvAyudhiShThiraH | rathAtirathasaMkhyAMturAj~nAMmadhyevacho.abravIt || 66-3 bhIShmeNa vihitAkR^iShNarathAtirathavarNanA | tato duryodhano.apR^ichChadidaMsvIyAnmahArathAn || 66-4 sasainyAnpANDavAnetAnhanyAtkAlena kena kaH | mAsena tu pratij~nAtaM bhIShmeNa cha kR^ipeNa cha || 66-5 pakShaM droNena chA.ahnA cha dashabhirdrauNinA raNe | ShaDbhiH karNena cha tathA sadA mama bhayaM kR^itA || 66-6 tadahaM svAMshchapR^ichChAmi kena kAlena hantikaH | etachChrutvA vachorAj~naH phAlgunovAkyamabravIt || 66-7 ayuktametadbhIShmAdyaiH pratij~nAtaM yudhiShThira | tato jaye cha vijaye nishchayo hi mR^iShaiva tat || 66-8 tavA.apiyesantinR^ipAH sannaddhA raNasaMsthitAH | pashyaitAn puruShavyAghrAn kAlakalpAn durAsadAn || 66-9 drupadashcha virATashcha dhR^iShTaketu~ncha kaikayam | sahadevaM sAtyakiM cha chekitAnaM cha durjayam || 66-10 dhR^iShTadyumnaM saputraM cha mahAvIryaM ghaTotkacham | bhImAdiMshcha maheShvAsAn keshavaM chAparAjitam || 66-11 manye.ahamekastve teShAM hanyAt kauravavAhinIm | sannaddhAH pratidR^ishyante bhIShmAdyA bahavorathAH || 66-12 tebhyo bhayaM na kAryaM te phalgavo.amI mR^igA iva || 66-13 asmAkaM dhanuShAM ghoShairidAnImeva bhArata | kauravA vidraviShyanti siMhatrastA mR^igA iva || 66-14 vR^iddhAdbhIShmAddvijAdvR^iddhAddroNAdapi kR^ipAdapi | bAlishAtkiMbhayaM drauNeH sUtaputrAchcha durmateH || 66-15 athavA chittanirvR^ityai j~nAtumichChasi bhArata | shatrUNAM pratyanIkeShu sandhAvachChR^iNumevachaH || 66-16 eko.ahameva sa~NgrAme sarvetiShThantu te rathAH | ekAhnAkShapaye sarvAn kauravAn sainyasaMyutAn || 66-17 ityarjunavachaH shrutvA smayandAmodaro.abravIt | evametadyathA prAha phAlguno.ayaM mR^iShAnatat || 66-18 tatashcha sha~NkhAn bherIshcha shatashashchaivapuShkarAt | nirvAryarAjamadhyastho barbarIkovacho.abravIt || 66-19 yena taptaM guptakShetre yena devyaH sutoShitAH | yasyA.atulaM bAhubalaM tena choktaM nishamyatAM || 66-20 yadbravImi vachaH satyaM shR^iNudhvaM tannarAdhipAH | Atmano vIryasadR^ishaM kevalaM na tu darpataH | 66-21 yadAryeNa pratij~nAtamarjunena mahAtmanA | na marShayAmi tadvAkyaM kAlakShepo mahAnayam || 66-22 sarve bhavantastiShTantu sArjunAH saha keshavAH | eko muhUrtAtbhIShmAdIn sarvAnneShye yamakShayam || 66-23 mayi tiShTati kenA.api shastraM grAhyaM na kShatriyaiH | svadharmashapatho vo.astu mR^ite grAhyaM tato mayi || 66-24 pashyadhvaM me balaM bAhvordevyArAdhanasambhavam | mAhAtmyaM guptakShetrasya tathA bhaktiM cha pANDuShu || 66-25 pashyadhvamme dhanurghoraM tUNIrAvakShayautathA | khaDgaM cha devyA yaddattaM tato vachmi vachastvidam || 66-27 iti tasya vachaH shrutvA kShatriyA vismayaM yayuH | arjunashcha kaTAkShepe lajjitaH kR^iShNamaikShata || 66-28 tamAha lalitaM kR^iShNaH phAlgunaM paramaM vachaH | AtmaupayikamevedaM bhaimIputro.abhyabhAShataH || 66-29 navakoTiyuto.anena palAshI nihataH purA | kShaNAdeva cha pAtAle shrUyate mahadadbhutam || 66-30 punaH prakShyAmahe tvenaM kenopAyena kauravAn | muhUrtArddhaMsi brUhIti pR^ichChyatAM chAhataM jayaH | tataH smayan yAdavendro bhaimIputramabhAShata || 66-31 bhIShmadroNakR^ipadrauNikarNaduryodhanAdibhiH | guptAM tryambakadurjeyAM senAM haMsi kathaM kShaNAt || 66-32 ayaM mahAn vismayaste vachaso bhaiminandana | sambhUtaH sarvarAj~nA~ncha phAlgunasya cha dhImataH || 66-33 tadbrUhi kenopAyena muhUrtArddhaMsi kauravAn | upAya vIryante j~nAtvA maMsyAmo vayamapyutaH || 66-34 sUta uvAcha ityukto vAsudevena sarvabhUteshvareNa cha | siMhavakShAH parvatAbho nAnAbhUShaNabhUShitaH || 66-35 ghaTAsyo ghaTahAsashchaUrdhvakesho.atidIptimAn | vidyudakShovAyujavoyashchechChennAshayejjagat || 66-36 devIdattAtulabalo barbarIko.abhyabhAShata | yadi vo mAnasaM vIrA upAyasya pradarshane || 66-37 tadahaM darshayAmyeSha pashyadhvaM sahakeshavAH | ityuktvA dhanurAropya sandadhe vishikhaM tvaran | niHshalyaM chA.api sampUrNaM sindUrAbheNa bhasmanA || 66-38 AkarNamAkR^iShya cha taM mumocha mukhAdathodbhUtamabhUchcha bhasma || 66-39 senAdvaye tachcha papAta shIghraM yasyaiva yatrA.asti cha mR^ityurmama | sarvaromasu bhIShmasya kaNThe rAdheyadroNayoH || 66-40 Urau duryodhanasyA.api shalyasyA.apicha vakShasi | kaNThe cha shakunerdIptaM bhagadattasyachApatat || 66-41 kR^iShNasya pAdatalake kaNThe drupadamatsyayoH | shikhaNDinastathA kaTyAM kaNthe senApatestathA || 66-42 papAta raktaM tadbhasma yatra yeShAM cha marmacha | kevalaM chaiva pANDUnAM kR^ipadrauNyoshcha nAspR^ishat || 66-43 iti kR^itvA tato bhUyo barbarIko.abhyabhAShata | dR^iShTaM bhavadbhirevaM yanmayA marma nirIkShitam || 66-44 adhunA pAtayiShyAmi marmasveShAM shitA~nCharAn | devIdattAnamoghAkhyAnyairmariShyantyamI kShaNAt || 66-45 shapathAvaH svadharmasyashastraM grAhyaM na vaH kvachit | muhUrtAtpAtayiShyAmi shatrunetA~nChitaiH sharaiH || 66-46 tato vismitachittAnAM yudhiShThira purogiNAm | AsInninAdaH sumahAnsAdhusAdhviti shaMsatAm || 66-47 vAsudevashcha saMkruddhashchakreNa nishitena cha | evaM bruvata evAsya shirashChitvA nyapAtayat || 66-48 tataH kShaNatsarvamAsIdAvigraM rAjamaNDalam | vyalokayan keshavante vismitAshchAbhavan bhR^isham || 66-49 kimetaditi prAhushcha barbarIkaH kuto hataH | pANDavashchApi mumuchurashrUNi saha pArthivAH || 66-50 hAhA putreti cha gR^iNanpraskhalaMshcha pade pade | ghaTotkacho.apataddInaH putropari vimUrchChitaH | etasminnantare devyashchaturdasha samAyayuH || 66-51 siddhAmbikA kroDamAtA kapAlI tArA suvarNA cha trilokajetrI || 66-52 bhANeshvarI charchikA chaikavIrA yogeshvarI chaNDikA traipurA cha || 66-53 bhUtAmbikA harasiddhistathA.amUH samprApya tasthurnR^ipavismaya~NkarAH shrIchaNDIkA.a.ashvAsya tato ghaTotkachaM provAcha vAkyaM mahatA svareNA || 66-54 shR^iNudhvaM pArthivAH sarve kR^iShNena viditAtmanA | hetunA yena nihato barbarIko mahAbalaH || 66-55 merumUrdhni purA pR^ithvI samavetAn divaukasaH | bhArAkrAntA jagAdaitAnbhAro.apahriyatAM hime || 66-56 tato brahmA prAha viShNuM bhagavaMstvamidaM shR^iNu | devAstvAnugamiShyantibhAraM harabhuvaH prabho || 66-57 tatastatheti tanmene vachanaM viShNuravyayaH | etasminnantare bAhumuddhR^ityochchairabhAShata || 66-58 sUryavarcheti yakShendrashchaturAshItikoTipaH | kimarthaM mAnuShe loke bhavadbhirjanma kAryate || 66-59 mayi tiShThati doShANAmanekAnAM mahAspade | sarve bhavanto modantu svargeShu sahaviShNunA || 66-60 ahameko.avatIryaitAn haniShyAmi bhuvobharAn | svadharmashapathA vo vaisantichejjanmaprApsyatha || 66-61 ityuktavachane brahmA kruddhastaM samabhAShata | durmate sarvadevAnAmaviShahyaM mahAbharam || 66-62 svasAdhyaM brUShe mohAttvaM shApayogyo.asi bAlisha | deshakAlochitaM svIyaM parasya cha balaM hR^idA || 66-63 avichAryaiva prabhuShu vakti so.arhati daNDanam | tasmAd bhUbhAraharaNe yuddhasyopakrame sati || 66-64 sharIranAshaM kR^iShNAttvamavApsyasi na saMshayaH | evaM shapto brahmaNA.asau viShNumetadayAchata || 66-65 yadyevaM bhavitA nAshastadekaM deva prArthaye | janmaprabhR^iti me dehi matiM sarvArthasAdhanIm || 66-66 tatastatheti taM prAha keshavo devasaMsadi | shiraste pUjayiShyanti devyAH pUjyo bhaviShyati || 66-67 ityuktavAchA.avatIrNo.asausahadevairharistadA | harirnAma sa kR^iShNo.asaubhavantastetathAsurAH || 66-68 sUryavarchAH sa chA.ayaM hi nihato bhaimiputrakaH | prAkChApaM brahmaNaH smR^itvAhato.anenamahAtmanA | tasmAddoSho na kR^iShNe.asmindraShTavyaH sarvabhUmipaiH || 66-69 shrIkR^iShNa uvAcha | yaduktaM bhUmipA devyA tattathaiva na saMshayaH || 66-70 yadyenamadhunA naiva hanyAM brahmavacho.anyathA | tatobhavediti smR^itvAmayA.asauvinipAtitaH || 66-71 guptakShetre mayaivA.asau niyuktau devyanusmR^itau | pUrvaM dattaM paraM svIyaM smaratA devasaMsadi || 66-72 ityukte chaNDikAdevI tadA bhaktashirastvidam | abhyukShyasudhayA shIghramajaraM chAmaraM vyadhAt || 66-73 yathA rAhushirastadvattachChiraH praNanAma tAn | uvAcha cha dR^idrakShAmi yuddhaM tadanumanyatAm || 66-74 tataH kR^iShNo vachaH prAha meghagaMbhIravAkprabhuH | yAvanmahI sanakShatrA yAvachchandradivAkarau || 66-75 tAvattvaM sarvalokAnAM vatsa pUjyo bhaviShyasi | devI lokeShu sarveShu devIvadvichariShyasi || 66-76 svabhaktAnAM cha lokeShu devInAM dAsyate sthitim | bAlAnAM ye bhaviShyanti vAtapittakaphodbhavAH | piTakAstAH sukhenaiva shAmayiShyasi pUjanAt || 66-77 idaM cha shR^i~NgamAruhya pashya yuddhaM yatha bhavet || 66-78 dhAvantaH kauravAstvasmAn vayaM yAmastvamUniti | ityukte vAsudevena devyo.athAmbaramAvishan || 66-79 barbarIkashirashchaiva girishR^i~NgamavApya tat | dehasya bhUmi saMskArAshchAbhava~nChiraso nahi | tato yuddhaM mahadbhUtkurupANDavasenayoH || 66-80 aShTAdashAhena hatA ye cha droNavR^iShAdayaH | duryodhane hate krUre aShTAdashadinAtyaye || 66-81 yudhiShThiro j~nAti madhye govindaM samabhAShata | puruShottama saMgrAmamamuM santAritA vayam || 66-82 tvayaiva nAthena hare namaste puruShottama | shrutvA tasyA.api sAsUyamidaM bhImo vacho.abravIt || 66-83 yena dhvastA dhArtarAShtrAstaM nirAkR^ityamAM nR^ipa | puruShottamaM kR^iShNamiti bravIShikimumUDhavat || 66-84 dhR^iShTadyumnaM phAlgunaM cha sAtyakiM mAM cha pANDava | nirAkR^ityavravIShyeva sUtaMdhiktvAM yudhiShThira || 66-85 arjuna uvAcha maivaM maivaM brUhi bhIma na tvaM vetsi janArdanam | na mayA na tvayA pArtha nAnyenApyarayo hatAH || 66-86 ahaM hi sarvadA.agrasthaM narampashyAmisaMyuge | nighnantaM shAtravAMstatra na jAneko.apyasAviti || 66-87 bhIma uvAcha vibhrAnto.asidhruvaM pArtha nAtrahantAnaro.aparaH | athachedastitvatpautramuchchastaMvachmihantakaH || 66-88 upasR^itya tato bhImo barbarIkamapR^ichChata | brUhyete kena nihatA dhArtrarAShTrA hi shatravaH || 66-89 barbarIka uvAcha eko mayA pumAn dR^iShTo yudhyamAnaH paraiH saha | savyataH pa~nchavaktraH sadakShiNe chaikavaktrataH || 66-90 savyato dashshastashcha dhR^itashUlodyudAyudhaH | dakShiNe cha chaturhasto dhR^itachakrAdyudAyudhaH || 66-91 savyatashcha jaTAdhArI dakShiNe mukuTochchayaH | savyato bhasmadhArI cha dakShiNe dhR^itachandanaH || 66-92 savyatashchandradhArI cha dakShiNe kaustubhadyutiH | mamA.api taddarshanato mahadbhayamajAyata || 66-93 IdR^isho me naro dR^iShTo na chAnyo yo jaghAna tAn | ityukte puShpavarShaM tu khAdAsItsumahAprabham || 66-94 sasvanurdevavAdyAni sAdhusAdhvitivaijaguH | vismitAH pANDavAshchAsanpraNemuH puruShottamam || 66-95 vilakShashchA.abhavadbhImo nishvAsaMshchA.apyamu~nchata | taM tataH keshavaH svAmI samAdAyakaredR^iDhe || 66-96 kurushArdUla ehIti prochya sasmArakAshyapim | AruhyagaruDaM pashchAt smR^itamAtramupasthitam || 66-97 bhImena sahito vyomni prayAto dakShiNAM disham | tato.arNavamatItyaivasuvelaM cha mahAgirim || 66-98 la~NkAsamIpe dR^iShTvaiva saraH kR^iShNo.abravIdvachaH | kurushArdUla pashyedaM saro dvAdashayojanam || 66-99 yadi shUro.asitachChIghramAnayA.asyatalAnmR^idam | ityukto garuDAchChIghraM nyapatattajjale balI || 66-100 yojanaM vAyujavAdgachChannadho nAntamapashyata | tato bhImo viniHsR^itya bhagnavIryo.abhyabhAShata || 66-101 agAdhametatsumahatsaraH kaishchinmahAbalaiH | ahaM khAditumArabdhaH katha~nchichchA.api nirgataH || 66-102 evamukto hasankR^iShNa uchchikShepa mahatsaraH | svenA~NguShThena tejasvI tadardhA.adharmajAyata || 66-103 taddR^iShTvA vismitaH prAha kimidaM kR^iShNa brUhi me || 66-104 shrIkR^iShNa uvAcha kumbhakarNa iti khyAtaH pUrvamAsInnishAcharaH | rAmabANahatasyAbhUchChirashChinnaM sudurmateH || 66-105 shirasastasyatAlukyakhaNDametadvR^ikodara | yojanadvAdashAyAmaM mR^idu kShiptaM vichUrNitam || 66-106 vidhR^itastvaM cha yaiste tu sarogeyAbhidhAH surAH | trikUTasya shilAbhishcha chUrNitA ye cha koTishaH || 66-107 ete hi vishvaripavo nihatAH syurupAyataH | gachChAmaH pANDavAnbhImadrauNirhitvarate dR^iDham || 66-108 tato bhImaH praNmamyAha manovAkkAyabuddhibhiH | kR^itamAjanmataH sarvaM kukR^itaM kShama keshavaH || 66-109 puruShottama bhavAn nAtha bAlishasya prasIda me | tataH kShAntamitiprochya bhImena sahito hariH || 66-110 raNAjiraM bhUya etya barbarIkaM vacho.abravIt | charannevaM suhR^idaya sarvalokeShu nityashaH || 66-111 pUjitaH sarvalokaistvaM yachChaMsteShAM varAnvR^itAn | guptakShetraM cha na tyAjyaM sarvakShetrottamottamam || 66-112 dehisthalyAM tathA vAsI kShamasva duShkR^itaM cha yat | ityuktastAnnamaskR^itya bhaimiH svairaM yayau mudA || 66-113 vAsudevo.apikAryANisarvANyUdhvarmakArayat | iti vovarNitotpattibarbarIkasyavADavAH | stavaM chA.asyapravakShyAmi yena tuShyati yakSharAT || 66-114 jayajaya chaturashItikoTiparivAra sUryavarchAbhidAna yakSharAja jaya bhUbhAraharaNapravR^itta laghushApaprAptanaiR^itiyonisambhava jaya kAmakaNTakaTAkukShirAjahaMsa jaya ghaTotkachAnandavardhana barbarIkAbhidhAna jaya kR^iShNopadiShTa shrIguptakShetra devIsamArAdhanaprAptAtulavIrya jaya vijaya siddhidAyaka jaya pi~NgalArepalendraduhadruhAnavakoTIshvarapalAshanadAvAnala jaya bhUpAtAlAntarAle nAgakanyAparihAraka jaya bhImamAnamardana jaya sakalakauravasenAvadhamuhUrtapravR^itta jaya shrIkR^iShNa varalabdha sarva varapradhAnasAmarthya jaya jaya kalikAlavandita namonamste pAhipahIti || 66-115 anena yaH suhR^idayaM shrAvaNe.abhyarchya darshake | vaishAkhecha trayodashyAM kR^iShNapakShe dvijottamAH | shatadvIpaiH pUrikAbhiH saMstavettasya tuShyati || 66-116 tato viprA nAradashcha samArAdhya maheshvaram | mahInagarake puNye sthApayAmAsa sha~Nkaram || 66-117 lokAnAM cha hitArthAya kedAraM li~Ngamuttamam | atrIshAduttare bhAge mahApApapraNAshanam || 66-118 atra kuNDe naraH snAtvA shrAddhaM kR^itvA yathAvidhi | atrIshaMcha namskR^itya kedAraM cha prapashyati || 66-119 mAtuH stanyaM punarnaiva sa pibenmuktibhAgbhavet | tato rudro nIlakaNTho nAradAya mahAtmane || 66-120 varaM dattvA svayaM tastau mahInagarake shubhe | koTitIrthe naraH snAtvAnIlakaNThaM prapashyati || 66-121 jayAdityaM namaskR^itya rudralokamavApnuyAt | jayAdityaM pUjayanti kUpe snAtvA narottamAH || 66-122 nateShAMvAMshanAsho.astijayAdityaprasAdataH | teShAMkule na rogaH syAnna dAridryaM nalA~nChanam || 66-123 putrapautrasamAyuktA dhanadhAnyasamAyutAH | bhuktvA bhogAniha bahUn sUryaloke vasanti te || 66-124 iti proktaM mayA viprA guptakShetraM samAsataH | saptakoshapramANaM cha kShetrasyA.asya purA dvijAH | svyambhuvA proktamidaM sarvakAmArthasiddhidam || 66-125 iti vo varNitaH puNyo mahIsAgarasambhavaH | shR^iNvansa~NkIrtayaMshchaivaM sarvapApaiH pramuchyate || 66-126 ya idaM shrAvayedvidvAnmahAmAhAtmyamuttamam | sarvapApavinirmukto rudralokaM sa gachChati || 66-127 guptakShetrasya mAhAtmyaM saphalaM shrAvayedyadi | sarvaishvaryamavApnoti brahmahatyAM vyapohati || 66-128 koTitIrthasya mAhAtmyaM mahInagarakasya cha | shR^iNoti shrAvayedyastu brahmabhUyAya kalpate || 66-129 koTitIrthanaraH snAtvA shrAddhaMkR^itvA prayatnataH | dAnaM dadyAt yathAshaktyA shR^iNudhvaM tatphalaMhi me || 66-130 svargapAtAlamartyeShu yAni tIrthAni santi vai | teShu dAneShu yatpuNyaM tatphalaM prApyate naraiH || 66-131 ashvamedhAdhibhiryaj~naiHriShTaiHshchaivA.a.aptadakShiNaiH | sarvavratatapobhishCha kR^itairyatpuNyamApyate || 66-132 tatpuNyaM prApyate viprAH koTiTIrthe na saMshayaH || 66-133 idaM pavitraM khalu puNyadaM sadA yashaskaraM pApaharaM parAtparam | shR^iNoti bhaktyA puruShaH sa puNyabhA- gasukShaye rudrasalokatAM vrajet || 66-134 dhanyaM yashasyaM niyataM supuNyaM svarmokShadaM pApaharaM narANAm | shR^iNoti nityaM niyataH shuchiH pumAn bhitvA raviM viShNupadaM prayAti || 66-135 iti shrIskAnde mahApurANe ekAshitisAhasryAM saMhitAyAM prathame mAheshvarakhaNDe kaumArikAkhaNDe guptakShetramAhAtmyaparisamAptivarNanaM nAma ShaTShaShTitamo.adhyAyaH || March 4, 2010